Armoede

Hoe sober leefden wij vroeger

Vaak als ik over armoede hoor in ons nedergelegen landje, denk ik terug aan vroeger en vraag mij hardop af welke maatstaf men hanteren wil om die tittel te gebruiken? Vast niet die uit mijn jeugdjaren (1961).

Toetje bestond al je geluk had uit een scheut melk met wat aardappels. Televisie was er niet, wel een radio die bromde. Telefoon hadden we niet, wel een hoop gezellig geklets voor de deur in de straat waar we woonden. Een douche was er niet. Heet water moest moeder koken. Een wasmachine was een onhandig ding die je moest volsjouwen met kokend water en een stuk zeep in schaven waarna moeder het door een wringer deed en in de winter handen vol kloven had van dat gehannes.

Jabo-tapijt op de zolder en in de slaapkamers. Viel je er op dan lag meteen je knie open. De muren tussen de piepkleine slaapkamertjes waren van betingel. Sloeg je er op dan zat je meteen met je vuist in de andere kamer. Verwarming was er enkel beneden door een kolenkachel die in de nacht doofde dus in de vroege morgen stonden de ijsbloemen op de ramen.

Pa werkte ook de zaterdagen en moest om wat extra te verdienen na werktijd weer de schuur in op het achteruitje waar hij een kleine glasslijperij had opgezet. Daar sloofde hij in tot het donker werd. Zwemmen deden wij in het zogenaamde kikkerbad in Gouda waar men water uit de vaart pompte met vissen en kikkers incluis. Chips hadden we niet. Snoep en drop, zelden. Op de zondagen een zak apennootjes (dop-pindaas) op een oude krant en dan maar doppen en eten. Dat was een hoogtepuntje hoor.

Je reet vegen deed je met een oude krant. Elke week zat het riool wel verstopt en dan stak pa een rotting in de pijp en liep hij weer (even). Een nieuwe fiets heb ik nooit gehad. Altijd afgekarde stalen rossen. Ik had twee broeken. Een voor net en een voor door de weeks. Wassen deden we op het granieten aanrecht met dezelfde zeep die moeder gebruikte voor de was.

Was dit dan armoede? Ik dacht het niet. Het is maar met welke maatstaf je wilt meten. Moeder daarin tegen, had een nog veel soberder jeugd. Was dat dan misschien armoede? Als ik het haar vraag als ze een helder moment heeft begint ze te lachen en zegt: je wist niet beter….

(foto, de slaapkamers van een paar vierkante meter waar mijn drie zussen en ik sliepen)